Sosyal bilimlere münhasır uluslararası bir araştırma üniversitesi bünyesinde yer alan Temel İslami İlimler Yüksek Lisans programı kendi alanında küresel çapta nitelikli bir eğitim ve öğretimin şartlarını oluşturacak şekilde kurgulanmıştır. Programa titizlikle seçilen öğrenciler, üniversitemizin sunduğu burs imkânlarından yararlanmakta, aynı zamanda araştırma ve eğitim faaliyetlerine katkı sunmaktadır. Lisans ve lisansüstü eğitim süreçlerine fiilen iştirak edecek bu genç araştırmacılar hocalarıyla usta-çırak esasına dayalı bir etkileşim içine girmekte ve Türkçe/Osmanlıca, Arapça ve İngilizce olmak üzere üç dilde temel literatürü takip becerisi kazanmış olarak mezun olmaktadır.
Temel İslam Bilimleri (%30 İngilizce) Yüksek Lisans Programı kontenjanı 30'dur.
Gerekli şartları sağlamaları halinde;
%100 Öğrenim Ücreti Muafiyeti sağlanan bu öğrencilerimizden;
Programın öğretim asistanlığı (TF) kontenjanı 4'tür.
Program, dil şartını sağlayamayan adaylara bilimsel değerlendirme sınavları sonucunda programa kabul almaları halinde hazırlık programı imkânı sunmakla birlikte, bu sayı 8 öğrenci ile sınırlıdır.
Hazırlık programı süresince nakdi burs verilmez.
Önemli Not: Yukarıda verilen bilgiler 2024-2025 Akademik Yılı kabulleri için geçerli olup bütçe ve kontenjanlar ile sınırlıdır. İlgili kontenjanlara girişte adayların bilimsel değerlendirme sınavları sıralaması esas alınacaktır. Muafiyet, nakdi burslar ve öğretim asistanlığı hakkında detaylı bilgiler ve şartlar için ilgili sayfaları ziyaret ediniz.
Dr. Öğr. Üyesi İhsan Kahveci
Tefsir, Hadis, Fıkıh, Kelam ve Tasavvuf bilim dallarını kapsayan bu program ortak ve seçmeli derslerden oluşan bir müfredatı esas almaktadır. Program kapsamında isteyen öğrencilerimize ücretsiz İngilizce hazırlık sınıfı okuma imkânı da verilmektedir.
Doktora programına nitelikli öğrenci kazandırmak ve ulusal/uluslararası düzeyde yetkin araştırmacı ve akademisyen yetiştirmek bu programın öncelikli hedefleri arasında yer almaktadır.
| İBN HALDUN ÜNİVERSİTESİ LİSANSÜSTÜ EĞİTİM ENSTİTÜSÜ TEMEL İSLAM BİLİMLERİ (%30 İNGİLİZCE) TEZLİ YÜKSEK LİSANS PROGRAMI DERS PLANI |
|||||
| I. Yarıyıl | |||||
| Ders Kodu | Ders Adı | Saatler | Kredi | AKTS | |
| Teori | Uygulama | ||||
| BIS 501 / BIS 501E | Bilimsel Araştırma Teknikleri ve Yayın Etiği / Scientific Research Techniques and Publication Ethics | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS… | Program Seçmeli | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS… | Program Seçmeli | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS… | Program Seçmeli | 3 | 0 | 3 | 8 |
| Dil Dersleri | |||||
| Toplam Kredi | 12 | 32 | |||
| II. Yarıyıl | |||||
| Ders Kodu | Ders Adı | Saatler | Kredi | AKTS | |
| Teori | Uygulama | ||||
| BIS 500 / BIS 500E | Seminer / Seminar | 3 | 0 | 0 | 8 |
| BIS… | Program Seçmeli | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS… | Program Seçmeli | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS… | Program Seçmeli | 3 | 0 | 3 | 8 |
| Dil Dersleri | |||||
| Toplam Kredi | 9 | 32 | |||
| III. Yarıyıl | |||||
| Ders Kodu | Ders Adı | Saatler | Kredi | AKTS | |
| Teori | Uygulama | ||||
| BIS 599 | Yüksek Lisans Tezi | 0 | 0 | 0 | 30 |
| Toplam Kredi | 0 | 30 | |||
| IV. Yarıyıl | |||||
| Ders Kodu | Ders Adı | Saatler | Kredi | AKTS | |
| Teori | Uygulama | ||||
| BIS 599 | Yüksek Lisans Tezi | 0 | 0 | 0 | 30 |
| Toplam Kredi | 0 | 30 | |||
| Genel Toplam Kredi | 21 | 124 | |||
| ZORUNLU DERSLER | |||||
| Ders Kodu | Ders Adı | Saatler | Kredi | AKTS | |
| Teori | Uygulama | ||||
| BIS 500 / BIS 500E | Seminer / Seminar | 3 | 0 | 0 | 8 |
| BIS 501 / BIS 501E | Bilimsel Araştırma Teknikleri ve Yayın Etiği / Scientific Research Techniques and Publication Ethics | 3 | 0 | 3 | 8 |
| ALAN SEÇMELİ DERSLER | |||||
| Ders Kodu | Ders Adı | Saatler | Kredi | AKTS | |
| Teori | Uygulama | ||||
| Tefsir | |||||
| BIS 530 | Kuran’ın Ana Konuları | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 530E | Major Themes of Qur'an | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 531 | Kuran İlimleri | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 531E | Ulum al-Qur'an | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 532 | Günümüz Tefsir Problemleri | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 532E | Contemporary Tafsir Issues | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 533 | Klasik Tefsir Metinleri | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 533E | Classical Texts of Tafsir | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 535 | Tefsirin İlk Dönemleri | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 535E | Early Periods of Tafsir | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 631 | Kur’an Tarihi | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 631E | History of Qur’an | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 632 | Tefsir Tarihi | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 632E | History of Tafsir | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 633 | Rivayet Tefsiri | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 633E | Tafsir al-Riwayah | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 634 | Dirâyet Tefsiri | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 634E | Tafsir al-Dirayah | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 635 | Tefsir Problemleri | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 635E | Problems of Tafsir | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 636 | Konulu Tefsir | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 636E | Thematic Tafsir | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 637 | Ahkâm Tefsiri | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 637E | Ahkâm al-Qur’an | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 638 | Kur'an'a Çağdaş Yaklaşımlar | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 638E | Contemporary Approaches to Qur'an | 3 | 0 | 3 | 8 |
| Hadis | |||||
| BIS 540 | Hadis Usulü Metinleri | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 540E | Texts of Usul al-Hadith | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 541 | Hadis Literatürü | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 541E | Hadith Literature | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 542 | Sened ve Metin Tenkidi | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 542E | Naqd al-Sanad wa'l-Matn | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 544 | Klasik Hadis Şerh Metinleri | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 544E | Classical Texts of Hadith Commentaries | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 545 | Hadis İlimleri | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 545E | Hadith Sciences | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 547 | Batıda Çağdaş Hadis Çalışmaları | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 547E | Contemporary Hadith Studies in Western World | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 549 | Orta Çağ’dan Günümüze Batıda İslam Peygamberi Algısı | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 549E | Western Perceptions of the Prophet of Islam from the Middle Ages to Today | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 641 | İsnâd Tenkidi | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 641E | Naqd al-Isnad | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 642 | Metin Tenkidi | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 642E | Naqd al-Matn | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 644 | İhtilâfü’l-Hadis | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 644E | Ikhtilâf al-Hadith | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 645 | Ulûmu’l-Hadis Mezhepleri | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 645E | Schools of Ulum al-Hadith | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 646 | Hadis Şerhleri | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 646E | Hadith Commentaries | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 647 | Çağdaş Hadis Tartışmaları | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 647E | Contemporary Discussions in Hadith | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 650 | İlelü’l Hadis | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 650E | Ilal al-Hadith | 3 | 0 | 3 | 8 |
| Fıkıh | |||||
| BIS 550 | Malî Muâmelat Fıkhı | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 550E | Fiqh al-Muamalat al-Maliyyah | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 551 | Ahvâl-i Şahsiyye | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 551E | Islamic Law of Personal Status | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 552 | Fıkıh Mezhepleri Tarihi | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 552E | History of Schools of Islamic Law | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 553 | Klasik Fıkıh Metinleri | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 553E | Classical Texts of Fiqh | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 555 | Fıkıh İlminin Teşekkülü | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 555 E | Formation of Fiqh | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 651 | Fukahâ Usûl Düşüncesi | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 651E | Fuqaha Legal Thought | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 652 | Mütekellim Usûl Düşüncesi | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 652E | Mutakallimūn Legal Thought | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 653 | İslam Aile Hukuku | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 653E | Islamic Family Law | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 654 | İslam Akit Teorisi | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 654E | Islamic Theory of Contract | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 655 | Ahkâmü’s-Sultâniyye | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 655E | Al-Ahkam Al-Sultaniyyah | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 656 | Makâsidü’ş-Şerîa | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 656E | Maqasid Al-Shari’ah | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 657 | Osmanlı Hukuk Sistemi | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 657E | Ottoman Legal System | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 658 | Günümüz Fıkıh Problemleri | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 658E | Contemporary Fiqh Issues | 3 | 0 | 3 | 8 |
| Kelam | |||||
| BIS 560 | Modern Kelam Metinleri | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 560E | Modern Texts of Kalam | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 561 | Klasik Mantık | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 561E | Classical Logic | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 562 | Kelam Ekolleri | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 562E | Schools of Kalam | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 563 | Klasik Kelam Metinleri | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 563E | Classical Texts of Kalam | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 565 | Günümüz İnanç Problemleri | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 565E | Contemporary Theological Issues | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 661 | Kelâmın Bilgi Anlayışı | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 661E | Concept of Knowledge in Kalam | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 662 | Kelâmda Uluhiyyet | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 662E | God’s Divinity in Kalam | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 663 | Kelâmın Âlem Anlayışı | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 663E | Concept of Cosmos in Kalam | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 665 | Mutezile Kelâmı | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 665E | Mutazilite Kalam | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 667 | Kelâma Yöneltilen Eleştiriler | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 667E | Criticisms Directed to Kalam | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 668 | Batı'da Kelâm Çalışmaları | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 668E | Kalam Studies in West | 3 | 0 | 3 | 8 |
| Tasavvuf | |||||
| BIS 580 | Tasavvuf Terimleri | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 580E | Terminology of Sufism | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 581 | Tasavvuf Kurumları Tarihi | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 581E | History of Sufi Institutions | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 582 | Osmanlı Tasavvuf Düşüncesi | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 582E | Ottoman Sufi Thought | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 583 | Klasik Tasavvuf Metinleri | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 583E | Classical Texts of Sufism | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 585 | Tasavvuf Literatürü | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 585E | Literature of Sufism | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 681 | Tasavvuf Tarihi Metodolojisi | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 681E | Methodology of the History of Sufism | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 682 | Anadolu Dışı Coğrafyalarda Tasavvuf | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 682E | Sufism in Non-Anatolian Geographies | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 683 | Anadolu’da Tasavvuf ve Tarikatlar | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 683E | Sufism and Sufi Orders in Anatolia | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 684 | Farsça Tasavvufi Metinler | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 684E | Persian Sufi Texts | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 685 | Fusûsu’l-Hikem Okumaları | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 685E | Readings from Fusus al-Hikam | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 686 | Günümüz Tasavvuf Hareketleri | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 686E | Contemporary Sufi Movements | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 687 | Osmanlı Tasavvuf Düşüncesi | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 687E | Ottoman Sufi Thought | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 688 | Tasavvufa Yönelik Eleştiriler | 3 | 0 | 3 | 8 |
| BIS 688E | Critiques of Sufism | 3 | 0 | 3 | 8 |
Ders planı sayfasını ziyaret ediniz.
Bu derste kimi uygulamalarla akademik telif becerileri geliştirilmeye çalışılacaktır. Temel İslam Bilimlerine ilişkin kaynak taraması, seçimi, tasnifi ve derecelendirmesi ve ilgili bilginin tespiti, toplanması ve yorumlanması süreçleri uygulamalı olarak verilecektir. Adayların hazırlayacakları metinlerin sunumu, eleştiriye açılması, geri dönüşümlere göre yeniden gözden geçirilmesi ve gerçek yayın aşaması süreçlerini fiilen yaşatarak bilimsel araştırma ve yayın tecrübesini olabildiğince artırmak bu dersin ana amacını oluşturmaktadır.
Bilimsel araştırma safhalarına uygun şekilde bilimsel bir araştırma için gerekli olan veri toplama yöntemi ve analiz teknikleri, bilimsel makale yazım ilkeleri, dipnot kullanma ve kaynakça oluşturma teknikleri, araştırma raporu hazırlama, yorumlama ve yazım teknikleri ve tez hazırlama ilkelerini açıklar. Bunun yanında bilimsel yayınlarda uyulması gereken etik kuralları, alıntı usulleri, kaçınılması gereken intihal ve benzeri konuları ele alır.
İnsan hayatı, en küçük yapı taşı olan iradi fiillerden örülü bir yapı olarak farzdan harama uzanan bir yelpazede yer alan çeşitli dinî-ahlaki değer kategorilerine dağıtılmak suretiyle ilahi iradeye göre tanzim edilmiştir. İlahi iradenin barındığı vahiy ürünü kaynaklardan doğru olarak çıkarılıp anlaşılması ve hayata doğru tatbiki belli bir bir yöntemi zorunlu kılmıştır. İşte Fıkıh Usulü bu işlevi görmek üzere ortaya çıkmıştır. Hangi kaynaklardan ne şekilde hüküm çıkarılacağını belirleyen bu disiplin dört ana başlık etrafında şekillenmiştir. Hüküm, kaynak, hüküm çıkarma yöntemleri ve kaynaklardan hüküm çıkarma dirayetine sahip otorite (müctehid) olmak üzere dört ana başlık etrafında tasarlanan Fıkıh Usulünde Kur’ân-ı Kerim, Sünnet, icma, sahabe kavli, kıyas, istihsan, mesalih-i mürsele, örf, sedd-i zerâi’, istıshab gibi kaynak ve yöntemler, bunlardan çıkarılan hükümler, bu hükümleri çıkarma yöntemleri ve bu işi kotarma ehliyetine sahip olma şartları bu dersin ana eksenini oluşturmaktadır.
İslami ilimler uzun bir tarihî serüvenin ürünüdür. Teşekkül aşamasında önce iç içe ve bir bütün halinde gelişen İslami ilimler zamanla bir iç ayrışmaya uğrayıp müstakil disiplinler haline gelmişlerdir. Bu derste Tefsir, Hadis, Fıkıh, Kelam ve Tasavvuf gibi temel İslam bilimlerinin oluşum ve ayrışma süreçleri yakından incelenecektir. Teşekkül döneminde ortak bir kaderi paylaşan bu disiplinlerin bu aşaması aynı olay ve şahıslar tarafından belirlenmiş, birini etkileyen gelişme diğerleri üzerinde de kelebek etkisi meydana getirmiştir. Dolayısıyla bu disiplinler arasında sıkı bir organik irtibat bulunmakta olup bu irtibat noktalarının keşfi disiplinlerarası ilgi ve alakayı doğurarak interdisipliner araştırma merak ve iştiyakını tetikler.
Temel İslami ilimlerin klasik literatürüne vukufu artırmak üzere tasarlanan bu derste çeşitli disiplinlere ait temsil kabiliyeti yüksek, asırlar boyu okutulmuş metinlerden seçmeler yapılıp dil, üslup ve içerik yönünden tahlile tabi tutulacaktır. Klasik metinlerin içinde varlık kazandığı düşünce ekolojisi, bir başka ifadeyle geleneğin mahiyetine dair bir farkındalık oluşturulmaya çalışılacaktır. Dersi alan genç araştırmacılar birincil kaynakların dil, üslup ve düşünce dünyasına nüfuz edeceklerinden bu birikim ışığında ikincil literatürdeki bilgilerin mevsukiyet ve meşruiyetini de değerlendirebileceklerdir.
Temel İslami ilimlerin klasik literatürüne vukufu artırmak üzere tasarlanan bu derste çeşitli disiplinlere ait temsil kabiliyeti yüksek, asırlar boyu okutulmuş metinlerden seçmeler yapılıp dil, üslup ve içerik yönünden tahlile tabi tutulacaktır. Klasik metinlerin içinde varlık kazandığı düşünce ekolojisi, bir başka ifadeyle geleneğin mahiyetine dair bir farkındalık oluşturulmaya çalışılacaktır. Dersi alan genç araştırmacılar birincil kaynakların dil, üslup ve düşünce dünyasına nüfuz edeceklerinden bu birikim ışığında ikincil literatürdeki bilgilerin mevsukiyet ve meşruiyetini de değerlendirebileceklerdir.
Tefsir
Kuran’da ulûhiyet, kâinat, insan ve bunların birbirleriyle ilişkileri, vahiy ve kitaplar, peygamberlik ve peygamberler, insanın özgürlüğü ve sorumluluğu, ibadet ve sistematik ibadetler, toplumsal düzen, ahlak, ahiret gibi temel konular ele alınıp incelenecektir.
Nüzul Sebepleri, Nâsih-Mensuh, Muhkem-Müteşabih, Hurûf-i Mukattaa, Fevâtihu’s-Süver, Garibü’l-Kur’ân, İcazü’l-Kur’ân, Aksâmü’l-Kur’ân, Kısasu’l-Kur’ân, Tekraru’l-Kur’ân, Emsâlu’l-Kur’ân, Hakikat ve Mecaz, Müşkilü’l-Kur’ân, Mücmel ve Mübeyyen, el-Vücuh ve’n-Nezâir, Mübhematü’l-Kur’ân, Halku’l-Kur’ân gibi Kuran İlimlerinin temel konuları ele alınır.
Günümüzde Kuran tefsirinde tartışılan ve farklılaşmalara yol açan hususlar ele alınıp incelenecektir. Kuran’ın anlaşılması ve tefsirine dair meseleler, Kuran’da tarihsel ögelerle ilgili tartışmalar, kadının yaratılışına dair ayetlerin yorumu, Kuran’da neshe delalet eden ayetlerin anlaşılması, işârî ve ilmî tefsirin ne ölçüde mümkün ve makbul olduğuna dair soru ve sorunlar incelenecek konular arasındadır.
Tarihî süreç içerisinde oluşan tefsir literatürü tanıtılır. Taberî, Beğavî, İbn Kesîr gibi rivayet ağırlıklı tefsirler yanında Matürîdî, Fahredden Râzî, Zemahşerî, Ebussuûd gibi dirayet tefsirlerinden örnek metinler, klasik dönem müfessirleri ve yazdıkları eserlerin yöntem ve özellikleri uygulamalı olarak gösterilir.
Hadis
Hadis tarihine giriş, hadisin İslam inanç ve kültüründeki yeri, hadis tarihinin dönemleri, hadis literatürü ve hadisin sosyal tarihi, hadis usulüne dair temel kavramlar, hadis usulü kaynakları, hadis usulü problemleri, klasik hadis usulünün kaynakları konuları işlenecektir.
Hadis ilimleri, bu ilimlere yazılmış temel eserler, hadis ilimlerine dair telif türleri, türlerin başarılı örnekleri, eserlerin içerikleri işlenecek, söz konusu eserlerin kullanım şekilleri gösterilecektir.
Hadis ilminin gayesi rivâyetlerin aslına uygun muhafazası ve naklidir. Temel dinamikleri “sened ve metin tenkidi” olan hadis usûlü ilmi bu gayeyi gerçekleştirmek üzere geliştirilmiştir. “Hadis tenkidi” başlığı altında ele alınabilecek sened ve metin tenkidinin yegâne hedefi rivâyetlerin kaynağına aidiyetini tespittir. Her iki tenkit türünde de sadece rivâyet tenkit edilir. Hz. Peygamber’in söz ve davranışlarının kritiği, hadis tenkidinin konusu ve amacı değildir.
Bütün İslami ilimlere zemin teşkil etmesi hasebiyle Hz. Muhammed’in hayatı merkeze alınarak Cahiliye dönemi, İslamiyetin doğuşu, yayılışı, Mekke ve Medine dönemleri, Gazve ve Seriyyeler vb. konular ele alınacaktır.
Bu ders temel olarak aşağıda belirtilen amaçlara ulaşmayı hedeflemektedir. Hadis Edebiyatı üzerine yapılmış önemli şerh çalışmalarından seçilmiş klasik kitap/kitapların yöntemlerini incelemek. Klasik şerh edebiyatının Arapça metinlerini öğrenciye tanıtmak. Şârihin kendi döneminin ve öncesinin kelamî ve fıkhî birikimini çalışmasına nasıl yansıttığını incelemek. Çağdaş dönemde klasik metinlerden yararlanmanın yollarını tartışmak.
Fıkıh
Fıkhın malî muâmelât kapsamına giren eşya hukuku ve borçlar hukuku konuları nispeten derinlemesine işlenecektir. Mülkiyet kavramı, aynî-şahsî hak ayırımı ve türleri, alacak hakkını doğuran sebepler, özellikle akit, unsur ve şartları teorik bir bütünlük içinde sunulmaya çalışılacaktır.
Bu derste, doğum, ölüm, evlenme, boşanma ve nesep gibi kişinin doğrudan şahsıyla ilgili konular İslam Hukuku çerçevesinde ele alınıp açıklanacak ve bu konuların ilgili eserlerde tarihî süreç içerisinde yer alış ve işleniş biçimleri incelenecektir.
İslam hukuku teşekkülünden itibaren mezhepler üzerinden varlığını sürdürmüştür. İkinci asırdan itibaren biri nassların lafzını, diğeri ise manasını önceleyen iki ayrı çizgi oluştu. Biri ehl-i hadis, diğeri ehl-i rey olarak tarihe geçti. Irak bölgesi rey, Hicaz bölgesi hadis çevresi olarak nam yaptı. Ebû Hanife rey çevresinin, Malik, Evzâî, Süfyan es-Sevrî, Süfyan b. Uyeyne ve Ahmed b. Hanbel hadis çevresinin ileri gelenleri arasında yer aldı. İkinci asrın sonlarına doğru bu iki çizgi arasında bir sentez girişimi yaşandı ve bu üçüncü yolun öncülüğünü de Şafiî yaptı. Dört sünnî mezhep sünnî coğrafyanın hukuk ihtiyacını karşıladı. Endülüs ve kuzey Afrika’da Malikî, Osmanlı’da Hanefî, Selçuklu, Eyyubî ve Memlükler döneminde ağırlıklı olarak Şafiî mezhebi etkin oldu. Fıkıh mezhepleri yeterince tanınmadan İslam tarihinin doğru anlaşılması mümkün olmadığından bu dersin içeriği bu ihtiyacı karşılayacak şekilde oluşturuldu.
Klasik İslâm Hukuk literatürü hakkında sağlıklı bir kanaat oluşturmak üzere farklı dönem, mezhep ve türlerden temsil kabiliyeti yüksek metinler seçilip tahlile tabi tutulacaktır. Böylelikle genç akademisyenlerimiz alanıyla ilgili birincil kaynaklara erişim ve yararlanma becerisi kazanmış olacakları gibi daha önce üretilmiş ikincil literatürdeki bilgi ve yorumların mevsukiyet ve isabetini de değerlendirme imkânı bulacaklardır.
Kelam
Yeni İlm-i Kelâm söylemine dair metinler okunarak tartışılacak, çağdaşlaşma dönemi kelâm tartışmaları ve kelâm bahisleri içerisinde bugün öne çıkarılması gerekenler seçilen müellifler ve eserleri üzerinden ele alınacaktır. Ayrıca günümüz Türkiye’sinde kelam alanında yazılan kelam tarihi ve sistematik kelam konulu çalışmalar incelenecek ve değerlendirilecektir.
Kelam ilminde bir metot oluşturma ve bu ilim dalına epistemolojik bir zemin hazırlama amacıyla ilim/bilgi kavramı üzerinde durulacak, klasik mantığa giriş ve mantık ilmine konu olan meseleler İsaguci metni üzerinden işlenecektir.
Kelam ilminin başlangıcından günümüze kadar geçirdiği evreler; Haricîlik, Kaderiye, Mutezile, Cebriye, Mürcie, Müşebbihe, Şîa, Selefîlik, Eşarîlik, Mâtürîdîlik gibi ekoller gelişim süreçleri ve temel prensipleri çerçevesinde ele alınacaktır.
Ebû Hanife’nin el-Fıkhu’l-Ekber, Tahâvi’nin Akîdetü’t-Tahâviyye, Mâtürîdiyye’nin Akîde Risalesi, Semerkandi’nin Sevâdü’l-A‘zam, Nesefi’nin Akâid, Uşi’nin Emâlisi gibi klasik akide ve Eşarî’nin el-İbâne, Mâtürîdî’nin Kitâbü’t-Tevhid, Cüveynî’nin el-İrşâd, Pezdevî’nin Usûlüddin, Nesefî’nin Tabsıratü’l-Edille ve Bahrü’l-Kelam, Sâbûnî’nin el-Bidâyesi gibi klasik kelam metinlerinden seçilen bölümler okunup belli problemler değerlendirilecektir.
Tasavvuf
Tasavvufun bir disiplin olarak şekillenmeye başladığı ilk dönemden itibaren dolaşıma soktuğu terminoloji bu dersin temel konusu olacaktır. Bu terminoloji, tarihsel süreç içinde değişim göstermiş, bazı terimler kalıcı olmuş, bazı terimlere yapılan vurgunun şiddeti değişmiştir. Derste, temel terimler üzerinden bir tür tasavvufun doktrinel okuması yapılacaktır.
Öğrencinin, tasavvuf tarihini bütüncül olarak kavramasını ve ilimler şemasındaki yerini anlamasını sağlamayı hedefleyen bu derste, tasavvufun bir ilim olarak teşekkülünden başlayarak tasavvuf tarihinin önemli dönüm noktaları, tarikatların oluşumu ve tekamülü ele alınacaktır
Tasavvufun Osmanlı dünyasında aldığı seyrin özellikle metinler ve isimler üzerinden ele alınacağı bu derste, öğrencinin Osmanlı tasavvufunu oluşturan başlıca tarikatlar, meşrepler ve klasikleri tanıma imkânı bulması hedeflenmektedir. Kuruluş öncesine tekabül eden tarihsel dönemden başlayarak, Osmanlı’nın son zamanlarına kadar başlıca dönüm noktaları bu derste tartışılacaktır.
Öğrencinin, tasavvuf edebiyatını genel olarak tanıması, tasavvuf dilini ve anlam dünyasını kavraması amaçlanan bu derste, tasavvuf literatürünün başlıca eserleri ve isimleri, tasavvufun dili, tasavvuf literatüründe metaforik anlatım konu edilecektir. Bir yandan literatürün klasikleri örnek metinler üzerinden tanıtılıp tartışılacak ve öte yandan tasavvuf edebiyatının dilinin bir analizi yapılacaktır.
bis@ihu.edu.tr