Tarih (İngilizce)

Tarih (İngilizce) Doktora Programı kontenjanı 10'dur.

Öğrenim Ücreti Muafiyeti

Gerekli şartları sağlamaları halinde;

• 9 öğrencimize %100 öğrenim ücreti muafiyeti sağlanmaktadır.

Nakdi Burslar

%100 Öğrenim Ücreti Muafiyeti sağlanan bu öğrencilerimizden;

• 2 öğrencimize, gerekli şartları sağlamaları halinde, aylık 18.000-TL “Üstün Başarı Bursu”,
• 2 öğrencimize, gerekli şartları sağlamaları halinde, aylık 12.600-TL “Başarı Bursu” verilecektir.

Öğretim Asistanlığı

Programın öğretim asistanlığı (TF) kontenjanı 2’dir.

Önemli Not: Yukarıda verilen bilgiler 2024-2025 Akademik Yılı kabulleri için geçerli olup bütçe ve kontenjanlar ile sınırlıdır. İlgili kontenjanlara girişte adayların bilimsel değerlendirme sınavları sıralaması esas alınacaktır. Muafiyet, nakdi burslar ve öğretim asistanlığı hakkında detaylı bilgiler ve şartlar için ilgili sayfaları ziyaret ediniz.

Anabilim Dalı Başkanı:

Doktora başvuru koşulları sayfasını ziyaret ediniz.

Öğretim Kadrosu için bölüm sayfasını ziyaret ediniz.

Ders planı sayfasını ziyaret ediniz.

Ders İçerikleri

HIST 505 Genel Historiyografi I

HIST 505-506, bütün Tarih Doktora öğrencilerinin alması zorunlu olan iki sömestirlik Historiyografi dizisidir. Yüksek Lisans öğrencileri tarafından da alınabilir; ancak her durumda, HIST 503-504’ten ya da benzeri bir dünya tarihi dersinden sonra alınması gerekir. Dersin Historiyografi konusu ve alanına yaklaşımı birkaç anlamda tarihseldir. HIST 505-506’da Tarih metodolojisi soyut değil somut olarak, 20. yüzyılda yaşamış ve çalışmış bir dizi ünlü tarihçinin üretiminde maddeleşmiş biçimiyle irdelenmekte; bu gibi her tarihçi elbette kendi ortamıyla ve paradigmatik tercihiyle ilişkilendirilmekte; ama aynı zamanda bu tür her katkının, konu aldığı tarihsel döneme ilişkin çalışmalar ve literatür bağlamına yerleştirilmesine çalışılmaktadır. Bu yöntem, belirli sayıda eserin, yazarlarının ne zaman yaşadığına göre değil, konularının, yani inceledikleri tarihsel dönemlerin kronolojik sırasına göre ele alınmasını beraberinde getirir. Ayrıca, dersin amaçlarından biri de (araştırma makalelerinden farklı olarak) sentetik kitapların kaleme alınmasındaki bütünsel organizasyon, üslup ve yaklaşım sorunlarının incelenmesi olduğundan, her iki sömestirde, önemli tarihçilerin kitaplarının kapaktan kapağa okunması esas alınmaktadır. Bu çerçevede HIST 505, Historiyografi’ye giriş niteliğindeki bazı genel metinlerin ve tarihçilerin kendi mesleklerine ilişkin anlatımlarının hemen ardından, önce İlkçağ, sonra Ortaçağ uzmanı büyük tarihçilerin çığır açıcı, kalıcı ya da tipik eserlerinin masaya yatırılmasına geçer. Bunlardan bazıları, Osmanlı tarihçiliğine tutabilecekleri ışık açısından da değerlendirilir. Gerek Avrupalı ve gerekse Türk bilim insanları arasında baş göstermiş tartışmalar, yeri geldikçe özel dosyalar biçiminde incelenir. İki temel soru tekrar tekrar gündeme getirilir: Herodotos ve Tukidides’ten başlayıp 19. yüzyıldan geçerek günümüze uzanan süreçte, tarihçilerin pratiğinde değişen ve değişmeyen yanlar nasıl tanımlanabilir?

HIST 506 Genel Historiyografi II

Doktora öğrencileri için zorunlu HIST 505-506 (Genel Historiyografi) dizisinin ikinci sömestiri, 20. yüzyıl tarihçilerinin büyük eserlerinin kapaktan kapağa okunması yaklaşımını, önce Yeniçağ ve sonra Yakınçağ literatürüne taşır. Tarihçiler bir kere daha tek tek, birey olarak ele alınır; ekol ve akımlar ise, ayırt edici yaklaşımlarını içselleştirmiş tarihçiler aracılığıyla örneklenir. İkinci sömestirde ele alınacak tarihçiler, Lucien Febvre, Fernand Braudel, Emmanuel Le Roy Ladurie, Christopher Hill, Keith Thomas, E. P. Thompson, Charles Tilly, Simon Schama ve Carlo Ginzburg’dan, E. J. Hobsbawm, David Blackbourn, David Landes, Eugen Weber, Peter Gay ya da François Furet’ye uzanabilir. Feodalizmden kapitalizme geçiş, Brenner sorunsalı ya da askeri devrim ve modern devletin doğuşu gibi önemli tartışmalar, özel dosyalar biçiminde ele alınır. Dersin son çeyreği, günümüzde alabildiğine çeşitlenen perspektif ve yaklaşımların — örneğin mikro-tarihin; kültürel tarihin; mentalite tarihçiliğinin; kronolojik öykülendirmenin yeniden canlanmasının; devletin tekrar bir ilgi odağı haline gelmesinin; “tarihsel gerçek” ve “mitos” ya da tarih ile edebiyat arasındaki ilişki sorunsalında alınan modernist ve post-modernist tavırların — gözden geçirilmesine ayrılacaktır.

HIST 600 Ph. D. Seminer

Bu çok-amaçlı, kredisiz ders, araştırma yöntemlerinde ve araştırma sonuçlarının analizinde yeterli hakimiyet kazanmak, gerekli araştırma dillerinde yetkinleşmek gibi hedefler doğrultusunda, esnek biçimde değerlendirilir. Aynı zamanda öğrencilerin araştırma ve yayın etiği standartları ve kuralları hakkında bilgi edinmelerini amaçlar.

HIST 601 Araştırma Yöntemleri ve Bilimsel Yayın Etiği

Bu çok-amaçlı, kredisiz ders, doktora çalışmalarına yeni başlamakta olan öğrencilerin veri-bulgu-sonuç ilişkileri; birincil kaynakların okunması ve değerlendirilmesinde dikkat edilecek hususlar; ikincil kaynaklardan yararlanma; bibliyografya oluşturma, alıntılama, dipnot verme ve kaynak gösterme; farklı düzeyde araştırmaları (konferans bildirisi, makale, tez veya kitap gibi) farklı ürünlere dönüştürme;  araştırma ve yayın etiği standartları ve kuralları hakkında ilk bilgileri edinmelerini amaçlar.

Temel Seçmeli (Dil Dersleri)

ARA 501 Temel Düzeyde Arapça I

Yazı ve temel gramer olarak Modern Standart Arapça’ya başlangıç. Ağırlıklı olarak, okuma becerilerinin geliştirilmesi; aynı zamanda, sözlü ve yazılı kavrayışın ilk esasları. Haftada toplam beş, her gün bir ders saati temelinde, düzenli ödev ve pratik. 3 kredi. Lisans karşılığı ARA 301.

ARA 502 Temel Düzeyde Arapça II

ARA 501’in devamı. ARA 501 ya da benzeri bir ders almış olan öğrencilerin okuma becerilerinin geliştirilmesi üzerinde yoğunlaşır. Haftada toplam beş, her gün bir ders saati temelinde, düzenli ödev ve pratik. 3 kredi. Lisans karşılığı ARA 302.

ARA 503 Orta Düzeyde Arapça I

Okuma akıcılığının gelişmesine yönelik olarak, gramer ve vokabüler takviyesi. Arapça yazılı günümüz medyası ile akademik literatürden seçilmiş metinler üzerinde yoğunlaşır. Diploma koşullarının bir parçası olarak bir okuma yetkinliği sınavına girecek İnsan ve Toplum Bilimleri öğrencilerinin bu sınava hazırlık ihtiyaçlarını karşılar. Haftada toplam beş, her gün bir ders saati temelinde, düzenli ödev ve pratik. 3 kredi. Lisansta karşılığı ARA 303.

ARA 504 Orta Düzeyde Arapça II

ARA 503’ün devamı. Önkoşul, ARA 503 ya da benzeri bir dersin alınmış olmasıdır. Haftada toplam beş, her gün bir ders saati temelinde, düzenli ödev ve pratik. 3 kredi. Lisansta karşılığı ARA 304.

PERS 501 Temel Düzeyde Farsça I

Bu dersin amacı öğrencilere temel düzeydeki konuşmaların ve yazılı metinlerin anlaşılmasına dayalı genel bir iletişim yeterliliğinin kazandırılmasıdır. Öğretim yaklaşımı günlük hayatta kullanılabilecek işlevsel bir Farsça bilgisinin geliştirilmesini esas alır. Ayrıca temel bir dilbilgisi, sözcük bilgisi ve ses bilgisinin kazanılması amaçlanır. Dersin sonunda öğrenciler belirli bir Farsça kelime hazinesi edinmelerinin yanı sıra, Farsçanın gerek Türkçe ve gerekse diğer Batı dilleriyle olan ilişkilerini de anlamış olacaklardır. Haftada toplam beş, her gün bir ders saati temelinde, düzenli ödev ve pratik. 3 kredi. Lisanstaki karşılığı PERS 301.

PERS 502 Temel Düzeyde Farsça II

Bu ders PERS 501’in devamı niteliğinde olup, öğrencilerin Temel düzeyde etkili iletişim için gerekli becerileri geliştirip iyileştirmelerini hedefler. Bu seviyenin sonunda öğrenciler, edinmiş oldukları gramer ve sözcük bilgisi sayesinde çeşitli günlük hayat konuları hakkında konuşabilmeli; basit cümle yapılarıyla karşılaştırmalar yapabilmeli, duygu ve düşüncelerini ifade edebilmelidirler. Aynı zamanda, Iran kültürü ile gerek Türk kültürü, gerekse diğer Batı kültürleri arasındaki etkileşimler hakkında da bir ön bilgi sahibi olacaklardır. Haftada toplam beş, her gün bir ders saati temelinde, düzenli ödev ve pratik. 3 kredi. Lisanstaki karşılığı PERS 302.

PERS 503 Orta Düzeyde Farsça I

Temel I-II seviyesindeki edinimlerinden hareketle PERS 503 öğrencilerin dil, sözcük ve sentaks bilgileri ile günlük iletişim becerilerini daha da geliştirme ve iyileştirmeyi amaçlar. Bu dersin sonunda öğrenciler Farsça gramere iyice hakim olacak; günlük konuşmalarda akıcılaşacak; çok çeşitli sorular sorup cevaplayabilecek; Farsça, Osmanlı Türkçesi ve Modern Türkçe arasındaki ilişkileri de görecek ve kavrayacaktır. Haftada toplam beş, her gün bir ders saati temelinde, düzenli ödev ve pratik. 3 kredi. Lisanstaki karşılığı PERS 303.

PERS 504 Orta Düzeyde Farsça II

PERS 503’ün devamı; iki yıllık Temel ve Orta Düzey Farsça sekansının son halkası. Haftada toplam beş, her gün bir ders saati temelinde, düzenli ödev ve pratik. 3 kredi. Lisanstaki karşılığı PERS 304.

TLL 501 Temel Düzeyde Osmanlı Türkçesi I

Bu ders gerek dil ve gerekse yazı olarak Osmanlı Türkçesine sağlam bir başlangıç oluşturur. Yazının teknik özelliklerine âşinâlık kazanılması ve dilin gramer özelliklerinin kavranması, dersin ilk hedefleri arasındadır. Osmanlıcaya bakan yönleriyle temel düzeyde Arapça ve Farsça dilbilgisi kurallarının öğretilmesinin de hedeflendiği bu derste, haftalık beş ders saatinin her güne bir saat biçiminde dağıtılması suretiyle öğrencilerin düzenli ödev ve pratik yapmaları sağlanır. Bu özellikleriyle TLL 501’in başlattığı sekans, alışılmış Osmanlıcaya Giriş derslerinin çoğundan daha yoğundur. 3 krediliktir. Lisanstaki karşılığı TLL 301’dir.

TLL 502 Temel Düzeyde Osmanlı Türkçesi II

TLL 501’i ya da eş değerde bir dersi almış öğrencilerin temel Osmanlı yazısı okuma becerilerinin geliştirilmesini hedefler. Daha çok matbu metinler üzerinde yoğunlaşmakla birlikte, öğrenciyi gerek farklı yazı biçimleriyle, gerekse değişik tarihsel dönemlerden seçilmiş belge türleriyle tanıştırmanın ilk basamaklarını da içerir. Dolayısıyla geleceğin araştırma öğrencisinin Osmanlı tarihi ve edebiyatının birincil kaynaklarını çözme ve değerlendirmeye hazırlanmasına yönelik bir boyutu da kapsar. Haftada toplam beş ders saatinin, her güne bir saat biçiminde dağıtılması suretiyle öğrencilerin düzenli ödev ve pratik yapmaları sağlanır. 3 krediliktir. Lisanstaki karşılığı TLL 302’dir.

TLL 503 İleri Düzeyde Osmanlı Türkçesi I

Osmanlı Türkçesini nisbeten rahat bir şekilde okumaya başlayan öğrenciler için, bir noktadan sonra doğrudan doğruya Osmanlı tarih metinlerine girmek önem kazanır. Buna uygun bir çerçeve oluşturan TLL 503’te, farklı dönemlere ilişkin, değişik tür ve üslûplarda kaleme alınmış elyazması Osmanlı kaynaklar, nispeten geç örneklerden başlayıp ilerledikçe daha eskilerine dönecek şekilde okunur ve yorumlanır. Genişçe bir bürokratik ve entellektüel metinler yelpazesinin gerek tarihsel bağlamları, gerekse dil ve üslûp özellikleri üzerinde durulur. Dolayısıyla bu ders öğrencilere, kendi özel araştırma projelerine geçmeden önce gerek orta-ileri düzeyde Osmanlı paleografyası, gerekse daha zengin bir kaynak bilgisi sağlaması açısından formel bir eğitim fırsatı sunar. TLL 503 haftada toplam beş saati bulacak şekilde en az üç defa toplanır ve 3 kredidir. Lisanstaki karşılığı TLL 303’tür.

TLL 504 İleri Düzeyde Osmanlı Türkçesi II

Bu ders, Osmanlı bürokrasisinin idarî, adlî ve ilmî birimlerinin ürettiği belge türlerini içerik ve şekil özellikleri ile tanımayı amaçlar. Belgelerin hususiyetleri, bunları üreten bürokrasiyle ilişkileri dikkate alınarak değerlendirilir; bu arada, devlet aygıtının farklı kesimlerinin kullandığı yazı çeşitlerinin incelikleri üzerinde de önemle durulur. Klasik çağda ve modern dönemde merkezi bürokrasinin kullandığı (divani ve rika gibi) yazı türlerinin yanı sıra, ilmiye sınıfı ile yargı mercilerinin kullandığı talik ve nesih gibi diğer yazı türleri ve belgeleri de ele alınır. Bütün bu belgelerin tarih kaynağı olarak değeri ve mahiyetinin irdelenmesi de TLL 504’ün öğrenim kazanımları arasındadır. TLL 504 haftada toplam beş saati bulacak şekilde en az üç defa toplanır ve 3 kredidir. Lisanstaki karşılığı TLL 304’tür.

TLL 505 Osmanlı Tarih Metinlerinden İleri Düzeyde Okumalar I

Bu ders, Osmanlı kalemiye ve ilmiyesinin kullandığı düzyazı tarzı ile nesih, talik ve divani gibi yazı türlerine kazanılan aşinalığın ileri seviyeye taşınmasını hedefler. Osmanlı nesir sanatının klasikleri olarak görülen tarih eserlerinin yanı sıra seyahatnâme, siyasetnâme ve menakıbnâme türü eserler, münşeat mecmualarında örnekleri verilen ferman, berat, ahidnâme, nâme-i hümayun ve taziyetnâme türü metinler çoğunlukla el yazısı nüshalarından okunacak ve değerlendirilecektir. TLL 505 haftada toplam beş saati bulacak şekilde en az üç defa toplanır ve 3 kredidir. Lisanstaki karşılığı TLL 305’tir.

TLL 506 Osmanlı Tarih Metinlerinden İleri Düzeyde Okumalar II

Osmanlı bürokrasisinin ürettiği belgelerin tarih araştırmalarında doğru ve etkin bir şekilde kullanılması için gerekli bilgi ve yetkinlikleri ileri seviyeye taşımak, bu dersin ana hedefidir. Osmanlı belgelerinin terminolojisi, sentaksı, oluşum süreci ve retoriği irdelenerek, bir belgenin tarihçi için neler ifade edebileceği üzerinde durulur. Bu konuda yapılmış örnek metinler tartışılır ve karşılaştırmalar yapılır. Şeriyye sicilleri, vakfiyeler, tahrir defterleri, mühimme defterleri, ruus defterleri, ruznamçeler, fermanlar, beratlar, nâme-i hümayunlar, iradeler, lâyihalar ve arşiv belgelerinden diğer örnekler, derinlemesine bir analiz ve bağlam içinde incelenir. TLL 506 haftada toplam beş saati bulacak şekilde en az üç defa toplanır ve 3 kredidir. Lisanstaki karşılığı TLL 306’dır.

TUR 501 Temel Düzeyde Modern Türkçe I

Bu Türk diline giriş dersi, uluslararası öğrencilerin (Avrupa Diller Portföyü’nde A1 düzeyine karşılık gelen) başlangıç düzeyinde dilbilgisi ve konuşma becerileri edinmelerini ve etkin iletişim kurma yöntemleri konusunda bilgi sahibi olmalarını hedefler. Haftada toplam beş ders saatinin, her güne bir saat biçiminde dağıtılması suretiyle öğrencilerin düzenli ödev ve pratik yapmaları sağlanır. 3 krediliktir. Lisansüstü karşılığı TUR 301 dersidir.

TUR 502 Temel Düzeyde Modern Türkçe II

TUR 501’in devamında, uluslararası öğrencilerin başlangıç düzeyinde dilbilgisi ve konuşma kapasitelerini (Avrupa Diller Portföyü’nde A2 düzeyine karşılık gelen becerilerle) daha da geliştirmeleri ve ilk yılın sonunda belirli bir iletişim akıcılığına ulaşmaları amaçlanır. Haftada toplam beş ders saatinin, her güne bir saat biçiminde dağıtılması suretiyle öğrencilerin düzenli ödev ve pratik yapmaları sağlanır. 3 krediliktir. Lisanstaki karşılığı TUR 302’dir.

TUR 503 Orta Düzeyde Modern Türkçe I

Bu ders Temel I-II düzeyindeki Modern Türkçe derslerinin devamı niteliğindedir. Uluslararası öğrencilerin dilbilgisi, sözcük bilgisi ve cümle yapıları açısından başlangıç düzeyi sonrası (Avrupa Diller Portföyü’nde B1 düzeyine karşılık gelen) bilgi ve günlük iletişim becerilerini kazanmalarını hedefler. Haftada toplam beş ders saatinin, her güne bir saat biçiminde dağıtılması suretiyle öğrencilerin düzenli ödev ve pratik yapmaları sağlanır. 3 krediliktir. Lisanstaki karşılığı TUR 303’tür.

TUR 504 Orta Düzeyde Modern Türkçe II

TUR 503’ün devamı niteliğindeki bu ders, uluslararası öğrencilerin okuma ve yazma kapasitelerini (Avrupa Diller Portföyü’nde B1 düzeyine karşılık gelen becerilerle) daha da geliştirip İHÜ’nün iki yıllık Modern Türkçe yükümlülüğünü tamamlamayı hedefler. Haftada toplam beş ders saatinin, her güne bir saat biçiminde dağıtılması suretiyle öğrencilerin düzenli ödev ve pratik yapmaları sağlanır. 3 krediliktir. Lisansüstündeki karşılığı TUR 304’tür.

TUR 505 İleri Düzey Modern Türkçe Okumaları I

Bu ders uluslararası öğrencilere 20. yüzyıl başlarından günümüze kadar yazılmış (roman, öykü, şiir, makale, deneme ve akademik tezler gibi) Modern Türkçe metinlerini okuma ve anlama kapasitesini kazandırmayı amaçlamaktadır. Orta düzey Türkçe derslerinde edinilmiş olması gereken gramer bilgilerinden hareketle TUR 505, öğrencileri daha sofistike Türkçe okuma ve yazma becerilerine kavuşturacak şekilde tasarlanmıştır. Okumalar modern Türk dili, Türkiye tarihi, edebiyatı, toplumu, kültürü ve siyaseti alanlarından seçilmiş konuları kapsayacak; bu suretle öğrencilerin Tarih, Türkiye Çalışmaları ve benzeri alanlardaki araştırma çalışmalarına da destek olacaktır. Ödevler düzenli günlük okumaları; Türkçeye ve Türkçeden çevirileri; Türkçe yazılacak kompozisyon ve denemeleri; sözcük dağarcığını geliştirecek alıştırmaları; gündelik ve teknik ifade ve deyimleri kapsayabilir. TUR 505 haftada toplam beş saati bulacak şekilde en az iki defa toplanır ve 3 kredidir. Lisanstaki karşılığı TUR 305’tir.

TUR 506 İleri Düzey Modern Türkçe Okumaları II

TUR 505’in devamı niteliğindeki bu ders, 20. yüzyıl başlarından günümüze kadar yazılmış modern Türkçe roman, öykü, şiir, makale, deneme ve akademik tezlerden derlenmiş daha yoğun ve ileri metinler üzerine kuruludur. Okumalar bir kere daha modern Türk dili, Türkiye tarihi, edebiyatı, toplumu, kültürü ve siyaseti alanlarından seçilmiş konuları kapsayacak; bu suretle öğrencilerin Tarih, Türkiye Çalışmaları ve benzeri alanlardaki araştırma çalışmalarına da destek olacaktır. Ödevler Türkçeye ve Türkçeden daha zor ve sofistike çeviriler ile daha uzun Türkçe edebî veya akademik yazım denemelerini içerebilir. TUR 506 haftada toplam beş saati bulacak şekilde en az iki defa toplanır ve 3 kredidir. Lisanstaki karşılığı TUR 306’dır.

Temel Seçmeli II (Kaynak ve Yöntem Dersleri)

HIST 541 1300-1600 Dönemi Osmanlı Tarihinin Kaynakları ve Yöntemleri

Osmanlı tarihini bir dizi alt-dönem içine incelemek yerleşmiş bir yaklaşım kolaylığıdır. Böyle her dönem kendine özgü bir olaylar ve problemler kümesi demektir; bu olay ve sorunları araştırmayı mümkün kılan kaynak ve yöntemlerle, keza bunlar etrafında oluşmuş değişik yaklaşım ve tartışmalarla birlikte çıkagelir. Bu dönem-eksenli problem, kaynak, yöntem ve tartışma öbeklerine âşinâlık, Osmanlı tarihçiliği formasyonunun olmazsa olmazıdır. İHÜ’nün Tarih lisansüstü programında bu formasyon bir dizi Kaynaklar ve Yöntemler dersi aracılığıyla edinilir. Özel olarak 15. ve 16. yüzyıllara odaklanan HIST 540’de başlıca konular, kabaca bir hanedan devletinin siyasal yapısı ve örgütlenmesini; savaş ve fetih sorunlarını; kentliler, köylüler ve göçebelerden oluşan toplumsal grupları; bu gruplar ile siyasal iktidar arasındaki ilişkileri kapsayacak şekilde sıralanır. Daha geniş bir bağlamı, Osmanlıların gerek Avrupa ve gerekse Batı Asya’da edindiği topraklar oluşturur. Bu diyarlar ideoloji ve siyasal düşüncede edindikleri yer açısından irdelenir. Her bir konuya günümüz tarihçiliğinde nasıl ele alındığı çerçevesinde yaklaşılır; hangi kaynak ve yöntemlerin analitik tarihe, hangilerinin ise daha anlatımcı bir yaklaşıma yatkın olduğu değerlendirilmeye çalışılır.

HIST 551 1600-1800 Dönemi Osmanlı Tarihinin Kaynakları ve Yöntemleri

Bu ders, Osmanlı ve Türkiye tarihinin farklı dönemlerinin çalışılması için gerekli kaynak türleriyle birlikte, bu farklı kaynak türlerinden hareketle tarihçilerin geliştirip kullandığı değişik yöntem ve yaklaşımların toplu olarak gözden geçirilmesini öngören Kaynaklar ve Yöntemler dizisinin bir parçasıdır. Özel olarak 17. ve 18. yüzyıllara odaklanan HIST 550’nin çıkış noktasında, Osmanlı İmparatorluğunu yeniçağın pasif, duragan ve marjinal bir seyircisi gibi resmeden ve 1970’lerden bu yana çok eleştirilmiş bulunan “gerileme” paradigmasının eleştirisi yatar. Dersin ilk bölümü kilit analiz birimi olarak devleti alıp, son otuz yılın arşiv araştırmalardan hareketle 1600-1800 arasının insanları ve fikirlerine eğilir. Başlıca şu konular üzerinde durulur: Osmanlı diyarlarının değişen ekonomi politiği; toprak tasarrufundaki değişim; İstanbul’un iaşe ve ikmal sorunları; yönetici seçkinler zümresinin reformcu ve tutucu kanatları arasındaki mücadeleler; klişeleşmiş ifadesiyle “kadınlar saltanatı”; daha genel olarak Osmanlı hanedanının yeni meşruiyet yöntemleri arayışı. Dersin ikinci bölümünde ise vurgu, taşra eyaletlerinin ekonomik, sosyal ve kültürel yaşantısı ile Selanik, İzmir ve Halep gibi uluslararası liman kentlerinin yükselişi üzerinde olacaktır. Lâle Devri, Doğu despotizmi veya dünya sistemine eklemlenme metaforlarının historiyografik eleştirisi, sömestirin son haftalarının konuları arasındadır.

HIST 561 1789-1908 Dönemi Osmanlı Tarihinin Kaynakları ve Yöntemleri

Bu ders, Balkan ve Osmanlı/Türkiye tarihinin farklı dönemlerinin çalışılması için gerekli kaynak türleriyle birlikte, bu farklı kaynaklarla ilişkili olarak tarihçilerin geliştirip kullandığı değişik yöntem ve yaklaşımların toplu olarak gözden geçirilmesini öngören kaynak ve yöntem dersleri grubunun bir parçasıdır. Özel olarak HIST 561, öğrencileri “uzun” Osmanlı 19. yüzyılının, yani III. Selim’in reformlarından ve Napolyon’un Mısır’a çıkmasından Jön Türk devrimine ve İkinci Meşrutiyet’in kurulmasına kadar uzanan dönemin temel kronolojisi, temaları, sorunsalları ve kaynakları ile tanıştıracak biçimde tasarlanmıştır. Ders geç dönem Osmanlı sosyal, politik ve kültürel yaşantısının içerdiği sayısız dönüşümü, hem Avrupa ve Balkan bağlamlarına oturtmayı, hem de diğer Batı dışı ülkelerin büyük ölçüde kolonyal dünyasında beliren değişik modernleşme gündemleriyle ilişkilendirmeyi amaçlamaktadır. Bu şekilde, Osmanlıların devleti kurtarma ve ayrıcalıklı bir imparatorluk kimliğini yeniden tanımlama çabalarını, gerek 19. yüzyıl Avusturya-Macaristan imparatorluğunu, Rusya’yı ve İran’ı, gerekse sömürge konumundaki Kuzey Afrika ve Hindistan’ı konu alan son çalışmaların sunduğu komparatif çerçeveler içinde tartışmak mümkün olacaktır.

HIST 574 Modern Türkiye Tarihinin Kaynakları ve Yöntemleri I (1908-1950)

Bu ders, Osmanlı/Türkiye tarihinin farklı dönemlerinin çalışılması için gerekli kaynak türleriyle birlikte, bu farklı kaynaklar için tarihçilerin geliştirip kullandığı değişik yöntem ve yaklaşımların toplu olarak gözden geçirilmesini öngören Kaynak ve Yöntem dersleri grubunun bir parçasıdır. Özel olarak HIST 574’te, Jön Türk Devrimi’nden Tek Parti dönemimin sona ermesine kadar geçen kırk küsur yıl bir bütün olarak incelenir. 1908-1918 arasında İttihat ve Terakki’nin geçirdiği değişimlere, Birinci Dünya Savaşı’na, yenilgiye ve imparatorluğun çöküşüne; Millî Mücadele’ye; Tek Parti dönemi ve siyasal sistemine, birincil kaynaklardan yola çıkan ve bu kaynakları somut tarihsel, siyasal bağlamlarına oturtan karşılaştırmalı bir yaklaşım söz konusudur. 1918-19’da şekillenen siyasal durumdan ve 1919-22’de beliren saflaşmalardan başlayarak, bu yaşamsal önemdeki, travmatik ve belirleyici kuruluş momentinin etkisi, 1923’ten Atatürk’ün ölümüne kadar izlenecek; daha sonra, İnönü yılları (bir yönüyle Tek Parti rejiminin son aşamasını ifade eden, diğer yandan savaş sonrasında sözkonusu siyasal rejimin değişmesine açılan, bu son derece önemli fakat görece ihmal edilmiş 1938-1950 dönemi) zengin birincil kaynaklarıyla birlikte çok yakından, ayrıntılı olarak incelenecektir. Ele alınacak konu ve temalardan bazıları şunlardır: bir siyasî örgüt olarak Cumhuriyet Halk Fırkası/Partisi; Tek Parti sisteminin değişen çehresi; çeşitli yönleriyle siyasal, ekonomik ve kültürel hayat; İnönü döneminde Türk dış politikası; gerek zamanın diğer tek parti rejimleriyle (senkronik), gerekse Türkiye’deki tek parti yönetiminin ilk ve son dönemleri arasında (diyakronik) karşılaştırmalar.

Temel Seçmeliler III (Araştırma Seminerleri)

HIST 602 Osmanlı Tarihçileri ve Vakanüvisleri

Osmanlı toplumunda tarihyazıcılığının gösterdiği gelişmeye toplu bakış. Tarihin kapsamı, anlamı, kullanımları. Resmi ve gayri-resmi şehnameler, tarihler, vekayinameler. Osmanlı tarihyazıcılığının modern tarihçilik açısından kullanılış biçimleri. 16. ve 17. yüzyılların (Kemal Paşazade, Celalzade, Mustafa Ali, Naima gibi) belli başlı tarihçilerinden, gerek matbu, gerekse elyazması metinler halinde seçilmiş okumalar. Başlıca yükümlülük, önemli ölçüde birincil kaynaklara dayalı, yaklaşık 30 sayfalık ciddi bir araştırma çalışmasının yazılı olarak sunulmasıdır. Bu koşulla, Tarih lisansüstü programlarına özgü 600-kodlu araştırma seminerleri yükümlülüğünün karşılanmasına saydırılabilir. TLL 501-502 veya eşdeğerleri üzerinden Osmanlıcaya yeterli hakimiyet koşuluyla ve dersin öğretim üyesinin onayıyla alınabilir.

HIST 603 İslâm ve Osmanlı Hukuk Kültürü Araştırma Semineri

Osmanlı hukuku ve uygulamasına giriş bilgilerini, ileri düzeyde paleografya eğitimi ile birleştiren bu seminerde, her iki yılda bir hukukun (muhakeme usulü, hukukun yorumlanması ya da fıkıh, sultanın kanun koyuculuğu gibi) farklı yönleri üzerinde durulmakta ve seçilen konulara ilişkin birincil kaynaklar ele alınmaktadır. (Örneğin herhangi bir sömestirde esas tema olarak ifta kurumu ve uygulaması seçildiğinde, İslâm ve Osmanlı hukuk alanında konuya ilişkin tartışmaların gözden geçirilmesinin ardından, 16.-18. yüzyılların fetva derlemeleri aracılığıyla belirli temaların izlenmesi ve söz konusu koleksiyonların bu açıdan taranması, bütün sınıf tarafından, topluca gerçekleştirilecek; alternatif yıllarda benimsenen başka temalar için de aynı yaklaşım geçerli olacaktır.) 30 sayfa dolayında, önemli ölçüde birincil kaynak kullanımına dayalı bir araştırma çalışması, seminerin başlıca yükümlülüğüdür. Bu koşulla, bir ileri paleografya atölyesi niteliğini taşıdığı gibi, Tarih lisansüstü programlarına özgü araştırma semineri yükümlülüğünün karşılanmasına saydırılabilir. TLL 501-502 veya eşdeğerleri üzerinden Osmanlıcaya yeterli hakimiyet koşuluyla ve dersin öğretim üyesinin onayıyla alınabilir.

HIST 604 İslam ve Osmanlı Maddi Kültürü Araştırma Semineri

HIST 641 Osmanlı Tarihi Araştırma Semineri (1300-1600)

Bir Osmanlı Tarihi dönem semineridir; yüksek lisans ve doktora öğrencilerini (dersin öğretim üyesinin yıldan yıla değiştirebileceği) önemli ve ağırlıklı bir tema etrafında, 14., 15. ve 16. yüzyılların çeşitli birincil kaynaklarının orijinal şekilleriyle tanıştırmayı ve bu tür belgeler üzerinde çalışabilir kılmayı amaçlar, Önkoşul: HIST 541 veya (Tarih Bölümü tarafından onaylanacak) herhangi bir eşdeğeri; ayrıca, (keza Tarih Bölümü’nün onaylayacağı) yeterli Osmanlıca elyazısı okuma kapasitesi. Dersin zorunlu çıktısı: yukarıda sözü edilen birincil kaynakları temel alan, yaklaşık 30 sayfa dolayında esaslı bir araştırma ödevi. Bu koşulların yerine getirilmesi halinde, Tarih Yüksek Lisans ve Doktora programlarının 600-kodlu seminer yükümlülüğünün karşılanmasına saydırılabilir.

HIST 651 Osmanlı Tarihi Araştırma Semineri (1600-1800)

Bir Osmanlı Tarihi dönem semineridir; yüksek lisans ve doktora öğrencilerini (dersin öğretim üyesinin yıldan yıla değiştirebileceği) önemli ve ağırlıklı bir tema etrafında, 17. ve 18. yüzyılların çeşitli birincil kaynaklarının orijinal şekilleriyle tanıştırmayı ve bu tür belgeler üzerinde çalışabilir kılmayı amaçlar, Önkoşul: HIST 551 veya (Tarih Bölümü tarafından onaylanacak) herhangi bir eşdeğeri; ayrıca, (keza Tarih Bölümü’nün onaylayacağı) yeterli Osmanlıca elyazısı okuma kapasitesi. Dersin zorunlu çıktısı: yukarıda sözü edilen birincil kaynakları temel alan, yaklaşık 30 sayfa dolayında esaslı bir araştırma ödevi. Bu koşulların yerine getirilmesi halinde, Tarih Yüksek Lisans ve Doktora programlarının 600-kodlu seminer yükümlülüğünün karşılanmasına saydırılabilir.

HIST 661 Osmanlı Tarihi Araştırma Semineri (1789-1908)

Bir Osmanlı Tarihi dönem semineridir; yüksek lisans ve doktora öğrencilerini (dersin öğretim üyesinin yıldan yıla değiştirebileceği) önemli ve ağırlıklı bir tema etrafında, “uzun” 19. yüzyılın çeşitli birincil kaynaklarının orijinal şekilleriyle tanıştırmayı ve bu tür belgeler üzerinde çalışabilir kılmayı amaçlar, Önkoşul: HIST 561 veya (Tarih Bölümü tarafından onaylanacak) herhangi bir eşdeğeri; ayrıca, (keza Tarih Bölümü’nün onaylayacağı) yeterli Osmanlıca elyazısı okuma kapasitesi. Dersin zorunlu çıktısı: yukarıda sözü edilen birincil kaynakları temel alan, yaklaşık 30 sayfa dolayında esaslı bir araştırma ödevi. Bu koşulların yerine getirilmesi halinde, Tarih Yüksek Lisans ve Doktora programlarının 600-kodlu seminer yükümlülüğünün karşılanmasına saydırılabilir.

HIST 662 Geç Osmalı İmparatorluğu’ Müslüman Kadın Yazarlar (1789-1908)

HIST 672 Ulusal Bellek İnşasının Metin ve Yöntemleri I: Erken Dönem Türk Milliyetçiliğinin Varyantları

19. yüzyıla özgü Osmanlı kimliği ya da Müslüman yurtseverliği varyantlarından, uzun ve sancılı 1908-22 krizi boyunca, karmaşık biçimlerde Türk milliyetçiliğine geçiş. Yaslanılabilecek bir geçmiş arayışı: çağdaş travmaların, efsanevi tarihçeler icadı yoluyla telafisine dönük mekanizmalar. Alternatif “altın çağ”lar, muhayyel akrabalıklar, bunlara denk düşen kültürel değer sistemleri. Dönemin ilk ders kitapları; popüler tarih denemeleri; Orta Asya kökenlilik tasavvuru; ırk sorunları; Yusuf Akçura ve Fuad Köprülü’nün kurguladığı evrimsel devamlılık anlatımları; Osmanlı-merkezli emperyal söylemin üzerine, ulusal bir söylemin yamanması; Kemalizmin erken döneminde Türk milliyetçiliğinin yeniden tanımlanması; Türk Tarih Tezinin amaç ve kısıtları. Değişen tercih ve ağırlık noktalarıyla tarihsel öykü ve romanlar. Önemli ölçüde birincil kaynaklara dayalı, yaklaşık 30 sayfalık ciddi bir araştırma çalışmasının yazılı olarak sunulması özel koşuluyla, Yüksek Lisans ve Doktora programlarının araştırma semineri yükümlülüğüne saydırılabilir.

HIST 673 Ulusal Bellek İnşasının Metin ve Yöntemleri II: Cumhuriyet Dönemi Tarihçileri Nasıl Okunmalı?

Cumhuriyet dönemi tarihyazıcılığına eleştirel ve karşılaştırmalı bir yaklaşım. Tarihin akademik bir disiplin olarak kurumlaşması ve profesyonelleşmesi. Tarihsel gerikalmışlık, “yetişme” gündemleri, ulusal kalkınmacılık, “Prusya yolu”nun Türkiye varyantı. Devlet, milliyetçilik ve tarihçiler. Akçura ve Köprülü’den başlayıp, Barkan’dan geçerek İnalcık’a uzanan bir ulusal kanon inşası. Evrenselcilik ve biz bize benzerizcilik. Yukarıdan tarih ve aşağıdan tarih. Farklı yalnızlıklar: Reşat Ekrem Koçu, Mustafa Akdağ. İslâm, Osmanlı ve/ya Türk kimlik ve miraslarına ilişkin tartışmaların, sanat tarihine yansıması. Tarihçilerin ve arkeologların farklı dünyaları. 1950’lerin ve 60’ların açılımları. Ekonomik ve sosyal tarihin kendini bulması. Emperyalizm, azgelişmişlik ve üretim tarzı tartışmaları. Tarihçilikte ve Sosyal Bilimlerde ’60 kuşağı. Bu kur, yaklaşık 30 sayfalık ciddi bir araştırma çalışmasının yazılı olarak sunulması koşuluyla, bir araştırma semineri olarak alınabilir; Tarih lisansüstü programlarına özgü 600-kodlu araştırma seminerleri yükümlülüğünün karşılanmasına saydırılabilir.

HIST 681 Modern Türk Tarihi Araştırma Semineri I (1908-1950)

HIST 682 Modern Türk Tarihi Araştırma Semineri II (1945-2002)

Temel Seçmeli IV (Edebiyat Taramaları)

HIST 705 Literatür Taraması: Historiyografi

Belirli bir alan veya döneme ilişkin ikincil literatürün, ileri düzeyde ve sıkı bir şekilde gözden geçirilmesi suretiyle, özellikle doktora öğrencilerinin bir ana ve iki ikincil dalda yeterlik sınavlarına hazırlanmasını amaçlayan özel, güdümlü okuma derslerinden biridir. Diğer lisansüstü öğrencileri tarafından da, belirli bir alana yönelik yoğun ve güdümlü bir okuma dersi olarak alınabilir. Bu dersi alacak öğrenciler, (a) Historiyografi alanında bilfiil okudukları kitap ve makaleleri içeren komple bir bibliyografya hazırlayıp sunmak; (b) dersin genel kapsamına giren herhangi bir alt-konuda açılabilecek bir lisans Tarih dersi için iyi düşünülmüş bir plan ve okuma listesi hazırlayıp sunmakla yükümlüdürler.

HIST 726 Literatür Taraması: Avrupa Ortaçağı

Belirli bir alan veya döneme ilişkin ikincil literatürün, ileri düzeyde ve sıkı bir şekilde gözden geçirilmesi suretiyle, özellikle doktora öğrencilerinin bir ana ve iki ikincil dalda yeterlik sınavlarına hazırlanmasını amaçlayan özel, güdümlü okuma derslerinden biridir. Diğer lisansüstü öğrencileri tarafından da, belirli bir alana yönelik yoğun ve güdümlü bir okuma dersi olarak alınabilir. Bu dersi alacak öğrenciler, (a) Avrupa Ortaçağ tarihi alanında bilfiil okudukları kitap ve makaleleri içeren komple bir bibliyografya hazırlayıp sunmak; (b) dersin genel kapsamına giren herhangi bir alt-konuda açılabilecek bir lisans Tarih dersi için iyi düşünülmüş bir plan ve okuma listesi hazırlayıp sunmakla yükümlüdürler.

HIST 727 Literatür Taraması: Yeniçağ

Belirli bir alan veya döneme ilişkin ikincil literatürün, ileri düzeyde ve sıkı bir şekilde gözden geçirilmesi suretiyle, özellikle doktora öğrencilerinin bir ana ve iki ikincil dalda yeterlik sınavlarına hazırlanmasını amaçlayan özel, güdümlü okuma derslerinden biridir. Diğer lisansüstü öğrencileri tarafından da, belirli bir alana yönelik yoğun ve güdümlü bir okuma dersi olarak alınabilir. Bu dersi alacak öğrenciler, (a) Yeniçağ tarihi alanında bilfiil okudukları kitap ve makaleleri içeren komple bir bibliyografya hazırlayıp sunmak; (b) dersin genel kapsamına giren herhangi bir alt-konuda açılabilecek bir lisans Tarih dersi için iyi düşünülmüş bir plan ve okuma listesi hazırlayıp sunmakla yükümlüdürler.

HIST 728 Literatür Taraması: Yakınçağ ve Günümüz Tarihi

Belirli bir alan veya döneme ilişkin ikincil literatürün, ileri düzeyde ve sıkı bir şekilde gözden geçirilmesi suretiyle, özellikle doktora öğrencilerinin bir ana ve iki ikincil dalda yeterlik sınavlarına hazırlanmasını amaçlayan özel, güdümlü okuma derslerinden biridir. Diğer lisansüstü öğrencileri tarafından da, belirli bir alana yönelik yoğun ve güdümlü bir okuma dersi olarak alınabilir. Bu dersi alacak öğrenciler, (a) Yakınçağ ve günümüz tarihi alanında bilfiil okudukları kitap ve makaleleri içeren komple bir bibliyografya hazırlayıp sunmak; (b) dersin genel kapsamına giren herhangi bir alt-konuda açılabilecek bir lisans Tarih dersi için iyi düşünülmüş bir plan ve okuma listesi hazırlayıp sunmakla yükümlüdürler.

HIST 731 Literatür Taraması: 1800’den Günümüze Modern Balkan Tarihi

Belirli bir alan veya döneme ilişkin ikincil literatürün, ileri düzeyde ve sıkı bir şekilde gözden geçirilmesi suretiyle, özellikle doktora öğrencilerinin bir ana ve iki ikincil dalda yeterlik sınavlarına hazırlanmasını amaçlayan özel, güdümlü okuma derslerinden biridir. Diğer lisansüstü öğrencileri tarafından da, belirli bir alana yönelik yoğun ve güdümlü bir okuma dersi olarak alınabilir. Bu dersi alacak öğrenciler, (a) 1800’den günümüze modern Balkan tarihi alanında bilfiil okudukları kitap ve makaleleri içeren komple bir bibliyografya hazırlayıp sunmak; (b) dersin genel kapsamına giren herhangi bir alt-konuda açılabilecek bir lisans Tarih dersi için iyi düşünülmüş bir plan ve okuma listesi hazırlayıp sunmakla yükümlüdürler.

HIST 736 Literatür Taraması: İç Asya ve Türki Kavimler Tarihi

Belirli bir alan veya döneme ilişkin ikincil literatürün, ileri düzeyde ve sıkı bir şekilde gözden geçirilmesi suretiyle, özellikle doktora öğrencilerinin bir ana ve iki ikincil dalda yeterlik sınavlarına hazırlanmasını amaçlayan özel, güdümlü okuma derslerinden biridir. Diğer lisansüstü öğrencileri tarafından da, belirli bir alana yönelik yoğun ve güdümlü bir okuma dersi olarak alınabilir. Bu dersi alacak öğrenciler, (a) İç Asya ve Türkî kavimler tarihi bilfiil okudukları kitap ve makaleleri içeren komple bir bibliyografya hazırlayıp sunmak; (b) dersin genel kapsamına giren herhangi bir alt-konuda açılabilecek bir lisans Tarih dersi için iyi düşünülmüş bir plan ve okuma listesi hazırlayıp sunmakla yükümlüdürler.

HIST 741 Literatür Taraması: Osmanlı Tarihi, 1300-1600

Belirli bir alan veya döneme ilişkin ikincil literatürün, ileri düzeyde ve sıkı bir şekilde gözden geçirilmesi suretiyle, özellikle doktora öğrencilerinin bir ana ve iki ikincil dalda yeterlik sınavlarına hazırlanmasını amaçlayan özel, güdümlü okuma derslerinden biridir. Diğer lisansüstü öğrencileri tarafından da, belirli bir alana yönelik yoğun ve güdümlü bir okuma dersi olarak alınabilir. Bu dersi alacak öğrenciler, (a) 1300-1600 arası Osmanlı tarihi alanında bilfiil okudukları kitap ve makaleleri içeren komple bir bibliyografya hazırlayıp sunmak; (b) dersin genel kapsamına giren herhangi bir alt-konuda açılabilecek bir lisans Tarih dersi için iyi düşünülmüş bir plan ve okuma listesi hazırlayıp sunmakla yükümlüdürler.

HIST 751 Literatür Taraması: Osmanlı Tarihi, 1600-1800

Belirli bir alan veya döneme ilişkin ikincil literatürün, ileri düzeyde ve sıkı bir şekilde gözden geçirilmesi suretiyle, özellikle doktora öğrencilerinin bir ana ve iki ikincil dalda yeterlik sınavlarına hazırlanmasını amaçlayan özel, güdümlü okuma derslerinden biridir. Diğer lisansüstü öğrencileri tarafından da, belirli bir alana yönelik yoğun ve güdümlü bir okuma dersi olarak alınabilir. Bu dersi alacak öğrenciler, (a) 1600-1800 arası Osmanlı tarihi alanında bilfiil okudukları kitap ve makaleleri içeren komple bir bibliyografya hazırlayıp sunmak; (b) dersin genel kapsamına giren herhangi bir alt-konuda açılabilecek bir lisans Tarih dersi için iyi düşünülmüş bir plan ve okuma listesi hazırlayıp sunmakla yükümlüdürler.

HIST 761 Literatür Taraması: Osmanlı-Türkiye Tarihi, 1789-1908

Belirli bir alan veya döneme ilişkin ikincil literatürün, ileri düzeyde ve sıkı bir şekilde gözden geçirilmesi suretiyle, özellikle doktora öğrencilerinin bir ana ve iki ikincil dalda yeterlik sınavlarına hazırlanmasını amaçlayan özel, güdümlü okuma derslerinden biridir. Diğer lisansüstü öğrencileri tarafından da, belirli bir alana yönelik yoğun ve güdümlü bir okuma dersi olarak alınabilir. Bu dersi alacak öğrenciler, (a) 1789-1908 arası Osmanlı-Türkiye tarihi alanında bilfiil okudukları kitap ve makaleleri içeren komple bir bibliyografya hazırlayıp sunmak; (b) dersin genel kapsamına giren herhangi bir alt-konuda açılabilecek bir lisans Tarih dersi için iyi düşünülmüş bir plan ve okuma listesi hazırlayıp sunmakla yükümlüdürler.

HIST 771 Literatür Taraması: 1908’den Günümüze Yakın Dönem Türkiye Tarihi

Belirli bir alan veya döneme ilişkin ikincil literatürün, ileri düzeyde ve sıkı bir şekilde gözden geçirilmesi suretiyle, özellikle doktora öğrencilerinin bir ana ve iki ikincil dalda yeterlik sınavlarına hazırlanmasını amaçlayan özel, güdümlü okuma derslerinden biridir. Diğer lisansüstü öğrencileri tarafından da, belirli bir alana yönelik yoğun ve güdümlü bir okuma dersi olarak alınabilir. Bu dersi alacak öğrenciler, (a) 1908’den günümüze yakın dönem Türkiye tarihi alanında bilfiil okudukları kitap ve makaleleri içeren komple bir bibliyografya hazırlayıp sunmak; (b) dersin genel kapsamına giren herhangi bir alt-konuda açılabilecek bir lisans Tarih dersi için iyi düşünülmüş bir plan ve okuma listesi hazırlayıp sunmakla yükümlüdürler.

HIST 791 Literatür Taraması: Kültürel Tarih

Belirli bir alan veya döneme ilişkin ikincil literatürün, ileri düzeyde ve sıkı bir şekilde gözden geçirilmesi suretiyle, özellikle doktora öğrencilerinin bir ana ve iki ikincil dalda yeterlik sınavlarına hazırlanmasını amaçlayan özel, güdümlü okuma derslerinden biridir. Diğer lisansüstü öğrencileri tarafından da, belirli bir alana yönelik yoğun ve güdümlü bir okuma dersi olarak alınabilir. Bu dersi alacak öğrenciler, (a) Kültürel Tarih alanında bilfiil okudukları kitap ve makaleleri içeren komple bir bibliyografya hazırlayıp sunmak; (b) dersin genel kapsamına giren herhangi bir alt-konuda açılabilecek bir lisans Tarih dersi için iyi düşünülmüş bir plan ve okuma listesi hazırlayıp sunmakla yükümlüdürler.

Diğer Bölüm ve Alan Seçmeli Dersler

HIST 508 Sözlü Tarih

Bu dersin amacı tarih yazımı gelenekleri içerinde önemli bir yer teşkil eden sözlü tarih ve bu alanda ortaya çıkmış olan teorik ve metodolojik tartışmalar hakkında öğrencileri bilgilendirmektir. Sözlü tarihçiler sadece geçmişteki olayları bu farklı anlatı türleri üzerinden araştırmaz ve incelemezler; bunun yanında, bu tarihsel olayların günümüzde nasıl hatırlandığı ve algılandığı üzerine de analizler yaparlar. Bu bellek ve tanıklıklar aidiyet/kimlik inşa sürecinde nasıl rol oynarlar? Bu derste cevabı aranacak bazı sorular şöyle sıralanabilir: Biz tarihi nasıl okuyoruz? Farklı tarih okumaları mümkün müdür? Tarih okumalarında “gerçeklik” ve “doğruluk” kavramlarını nasıl açıklıyoruz? Hangi metin tarihi bir metin niteliği taşımaktadır? Devlet arşivlerine ne kadar güvenebiliriz? Devlet egemenliği/kontrolü altındaki tarih yazımından ne kadar bağımsız olabiliriz? Bir arşiv metnindeki bilgi ne kadar doğrudur ve güvenirliliği nasıldır? Resmi tarih, “ötekileştirilmiş” gruplar ve toplumlar hakkında bize ne sunmaktadır? Bu derste, aynı zamanda bir sözlü tarih projesi nasıl organize edilir ve yürütülür sorusuna da cevap verilecektir.

HIST 509 Doğu Araştırmalarına ve Oryantalizme Giriş

Batının yükselişi ve kendi kendini küreselleştirmesi, “dünyanın geri kalanı”nın coğrafi, siyasî ve askerî açıdan keşfedilmesi ve sahiplenilmesiyle elele gitti. Aynı zamanda, Doğu Araştırmaları denen yeni bir bilim âleminin önünü açtı. Yüzyıllar boyunca Avrupalı bilim insanları Avrupa-dışı toplumlara ve kültürlere adım adım nüfuz ettiler; dillerinden, edebiyatlarından ve inanç sistemlerinden başlayıp, gerçek anlamıyla tarihlerine, tarihsel gelişme süreçlerine doğru yol aldılar. Orta Doğu, İslâmiyet veya Osmanlı İmparatorluğu üzerinde çalışan bütün araştırmacıların bugün dahi vazgeçilmez referans malzemelerini ve zanaat araç-gerecini meydana getiren büyük lugatleri, ansiklopedileri, çevirileri, antolojileri ve yorumları; özetle, muazzam bir yayın zenginliğini ürettiler. Aynı zamanda, belirli bir Avrupa-merkezcilik ve Oryantalizm vizyonunu, nazarını, ideolojisini inşa ettiler. Bu dersin amacı geleceğin tarihçilerini her iki boyutun karşılıklı etkileşim içindeki gelişimiyle tanıştırmak; özellikle de bütün meslek hayatları boyunca yaslanacakları olağanüstü bir bilgi birikiminin kapısından içeri adım atmalarını sağlamaktır.

HIST 511 Erken Dönem İslâm Tarihi (1100’e kadar)

Bu ders yeni bir dinin doğuşundan yeni bir Türk savaşçı soyluluğunun Bağdat’taki Abbasi egemenliğine son verişine kadarki dönemde, İslâm uygarlığının ağırlık merkezini oluşturan alanlar üzerinde yoğunlaşır. Fütuhat, devletleşme ve sonra ademi merkezileşme gibi belli başlı siyasi süreç ve aşamaların kronolojik anlatımının ardından, toplum ve düşünce hayatının çeşitli yönleri daha yakından incelenecektir. İslâm tarihinde birlik ve çeşitlilik; dini ilimlerin, hukukun, siyasal düşünce ve felsefenin gelişimi; toplumsal hiyerarşilerin teorisi ve pratiği; ekonomik hayat ve düşünce, ele alınacak konular arasındadır.

HIST 512 İslâm Tarihi: Orta Dönem (y. 945 – 1500)

İslâm tarihinin 10. yüzyılın ortalarından itibaren süregelen öyküsü: Abbasi halifeliğinin derinleşen krizi; (Karahanlılar ve Volga Bulgarları gibi) Arap olmayan halklar arasında İslamiyete kitlesel geçişler; Selçuklu savaş başbuğluğunun Gaznelilere karşı zaferi ve 980’den itibaren bu yeni Türk askerî soyluluğunun önce Doğu İran’a, sonra Mezopotamya’ya, nihayet Anadolu’ya hakim olması. Büyük dış şokların ikincisi: Haçlı Seferleri. Büyük Selçukluların dağılmasıyla birlikte, Anadolu, Filistin, Suriye, Irak, Kirman ve İran’da birbirinden bağımsız bir dizi Selçuklu devletçiğinin zuhur etmesi. Bu arada, halifeliğin kendisinin de (Bağdat’taki Abbasiler, Mısır’daki Fatımiler ve Endülüs Emevileri arasında) üçe ayrılması. Üçüncü büyük dış şok: Moğol istilâsı. Nihayet, Mısır’da Memluk Sultanlığının, kuzeybatı Anadolu ve Rumeli’de Osmanlıların, İran’da Safevilerin yükselişi.

HIST 513 İslam Siyasi Düşünce Tarihi

HIST 514 Üç Barut İmparatorluğu

15. ve 16. yüzyıllar, Balkanlardan ve Anadolu’dan başlayıp İran’dan geçerek Hindistan’a kadar uzanan bir kuşakta üç büyük imparatorluğun doğup yükselmesine tanık oldu: Osmnlılar, Safeviler ve Mughallar. Hepsi, tarım ekonomileri ve köylü toplumları üzerinde yükselen geleneksel hanedan devletleriydi. Öte yandan, başarılarını büyük ölçüde “erken” bir ateşli silahlar tekeline borçlu olmaları, Marshall Hodgson ve William H. McNeill tarafından Yeniçağ (Erken Modernite) bağlamında barut imparatorlukları olarak kategorize edilmelerine yol açtı. Ortak ve farklı yanlarına karşılaştırmalı bir şekilde yaklaşırken, önce devlet yapılarına ve toprak düzenlerine eğilecek, bu arada İran edebi kültürünün her üç elit arasında nasıl etnik kökenlerinden ve siyasi aidiyetlerinden bağımsız bir bağ oluşturduğu üzerinde duracağız. İkinci bir araştırma ekseni politik vizyonlarının konu aldığı gerçek ve hayalî coğrafyalar etrafında dönecek; her birinin kendisini cihan hâkimi gibi görmesinin anlamını kurcalamaya çalışacağız. Üçüncü büyük konumuz olan sanat ve politik meşruiyet, dördüncü sırada emek ve zanaat üretimine, özellikle de pamuklu ve ipekli kumaş üretiminin tarihine açılıyor.

HIST 515 Modern Ortadoğu Tarihi (1920’lere kadar)

Bu dersin konusu, milliyetçiliğin yükselişi ve toplumsal yapıdaki değişimler de dahil olmak üzere, bölgenin siyasal gelişiminin bir bütün olarak gözden geçirilmesidir. Devamını oluşturan HIST 516’yla birlikte, öğrencilerin günümüz Ortadoğu’sunu anlamalarını tarihsel evriminden hareketle kolaylaştırmayı amaçlar. İşlenecek belli başlı konular şunlardır: Arap âleminin İslâmiyet öncesinden Osmanlı egemenliğinin tesisine kadarki kısa tarihi; Arap-Osmanlı toplumu ve kültürü; Napolyon’un Mısırı işgalinden başlayarak Avrupa yayılmacılığının bölgeye girişi; genel olarak Batı etkisi; modernitenin gelişi ve ilk reformcu hükümetler; münevver zümrenin (intelligentsia’nın) milliyetçiliğin ve selefiyye hareketinin yükselişi; İran ve Osmanlı İmparatorluğu’nda meşrutiyetçilik ve meşrutiyet devrimleri; Osmanlı düzeninin çöküşü; emperyalizm ve Avrupa etkisinin doruğa ulaşması, Birinci Dünya Savaşı ve Arap bağımsızlık mücadeleleri; Lawrence, Gertrude Bell, Mondros ve Sykes-Picot Hattı. — Öğretim yöntemi, haftalık her üç saatlik ders blokunda bir saatin güncel siyasî ve sosyal olaylara hasredilmesini içerecek; ayrıca öğrenci sunumları dersin çok önemli bir bileşenini oluşturacaktır.  

HIST 516 1920’den Günümüze Çağdaş Ortadoğu Tarihi

Günümüz Ortadoğu’sunu kaplayan olanca keşmekeşin ve Arap ülkelerinin karşı karşıya bulunduğu bütün zorlukların temelinde, Arap kimliği ve milliyetçiliğine, ulus-devletlere ve bölünmelerine, Sünni-Şii ilişkilerine, yukarıdan aşağı otoriter modernleşme denemelerine karşı gelenekçiliğin ve muhafazârlığın direnişine, İslâmcılığın ve köktendinciliğin Batıcılığa ve Batılılaşmaya meydan okumasına ilişkin çok köklü sorunlar yatıyor. HIST 515’in devamını oluşturan bu ders iki kısımda düşünülebilir. İlk bölümün konusu İkinci Dünya Savaşı öncesinin büyük olaylarıdır: 1918’de Osmanlı İmparatorluğu’nun çöküşü ve sonrasında Arap ulus-devletlerinin kurulması, öte yandan Britanya Mandası altında Yişuv’un oluşmaya başlaması. Dersin ikinci yarısında ise şu sorunlar gündeme gelecektir: ilk Arap ulus-devletlerinin hayatta kalma çabaları; Avrupa imparatorluklarının çöküşü; Yişuv’un pekişmesi ve İsrail’in doğuşu; nekbe ve Filistinlilerin topraklarından sökülüp göçe zorlanması; Arap milliyetçiliğinin ikinci dalgası; Nâsırcılık ve Baasçılık; Soğuk Savaş mevzilenmeleri; askerî darbe ve diktatörlükler; ABD ile Sovyetler Birliği’nin vekâlet savaşları olarak Arap-İsrail çatışmaları; OPEC ve petrol ekonomileri; İran devriminin etkisi; 21. yüzyıl başlarının yeni savaşları; Arap Baharının yükselişi ve düşüşü; Amerikan müdahaleleri, çöken devletler ve siyasal İslâmın canlanması. — Öğretim yöntemi, haftalık her üç saatlik ders blokunda bir saatin güncel siyasî ve sosyal olaylara hasredilmesini içerecek; ayrıca öğrenci sunumları dersin çok önemli bir bileşenini oluşturacaktır.

HIST 519 Akdeniz Şehirleri

HIST 532 Osmanlı Siyasi Düşünce Tarihi

HIST 533 Osmanlı İmparatorluğu’nda Din

Karmaşık Osmanlı inanç dünyalarına — hem İslâmiyeti hem diğer dinleri, gerek yataylıkları (sivil toplumun dokusu, kimlikleri, cemaatleri ve kültürleri açısından konumları), gerekse devletle olan dikey ilişkileri içinde kucaklayan — bir toplubakış. Bu giriş envanterinde, başlıca şu konular ele alınacaktır: gaza anlayışının kuruluş dönemindeki rolü ve Osmanlı uç beyliğinin dini yapısı; bir ortodoksinin evrimi; ilmiye teşkilatı ve şeyhülislamlık makamı; birlikte ve yanyana varoluşları içinde Müslümanlar, Hıristiyanlar ve Yahudiler; millet sistemi ve Osmanlı hukukuna ilişkin tartışmalar; göçebelik ve şehirlilik sarkacında din ve dindarlık; dinin toplumsal norm ve âdetleri belirlemedeki rolü; devletin “zındık” olarak tanımladığı heretik grupların durum ve konumları; 19. yüzyıl reformları karşısında din adamlarının aldığı tavırlar; Abdülhamid döneminin İttihad-ı İslam siyaseti; İttihat ve Terakki dönemi ve sonrasında din sorunları.

HIST 536 Bir Kentin Tarihi II: Osmanlı İstanbul’u, 1450-1900

HIST 526’nın devamı olarak da, bağımsız olarak da alınabilir. Her halükârda, Konstantinopolis’in II. Mehmed tarafından kuşatılması ve fethedilmesinden önceki son durumunu gözden geçirerek başlar; İstanbul’un yeniden imârı ve iskânından yola çıkarak, yükselen bir imparatorluğun payitahtının 16. yüzyıldaki parlaklığından geçip, 17. ve 18. yüzyılların çeşitli kriz ve dönüşümlerine ve oradan Tanzimat modernleşmesinin başlangıcına ulaşır. Bu gibi bütün tarihsel arkaplanları kapsayan sınıf içi çalışmaları, belli başlı Osmanlı mekânları ve anıtlarına düzenlenecek inceleme gezileri ve mahallinde yapılacak derslerle bütünlük kazanır.

HIST 537 İslam’ da Eğitim Tarihi

HIST 538 İslam ve Osmanlı Maddi Kültürü

HIST 539 Evliya Çelebi Okumaları

HIST 540 Geç Osmanlı İmparatorluğu’ nda Sıradan İnsanlar ve Gündelik Hayat

HIST 562 Osmanlı İmparatorluğu’nda Modernleşme ve Reform

17. ve 18. yüzyılların reformcular ile muhafazakârlar arasında müteaddit boy ölçüşmelere sahne olmasının ardından, bir noktada Osmanlı yönetici seçkinleri, üç eski seyfiyye, ilmiyye ve kalemiyye sınıfının Avrupa ve Rusya’nın meydan okumasıyla artık baş edemeyeceğini, dolayısıyla imparatorluğun yüzlerce yıllık askerî ve idarî aygıtının radikal bir değişinden geçmesinin kaçınılmaz olduğunu kabullenmek zorunda kaldı. Bu da bu dersin konusunu: III. Selim ile başlayan, II. Mahmud ile devam eden, Tanzimatın ilânıyla resmî devlet politikası hüviyetine bürünen ve (otokratik bir muhafazakârlık yönetiminde de olsa) oradan Abdülhamid dönemine uzanan modernleşme ve reform çabalarını beraberinde getirdi. Söz konusu reformlar “Avrupa ordusunun ithali”yle başladı; ancak (ayrıca inceleyeceğimiz karşıtlıklara rağmen) darboğazdan darboğaza sıçramak suretiyle ve hızla, sivil idare, hukuk, eğitim, vergi, para ve ağırlık ve uzunluk ölçüleri gibi bütün diğer alanlara yayıldı. Eğitim reformu, örneğin, reformcuların modern eğitim görmüş, dolayısıyla yeni yasa ve yönetmelikleri anlayıp uygulayabilen devlet görevlilerine mutlak surette muhtaç olması nedeniyle hayatî önem kazandı. Ama bir kere başladıktan sonra da, yeni okulların yüz küsur yıl boyunca mezun ettiği yeni subay ve bürokrat kadrolarının, devlet eliyle sınıflaşmanın klasik bir örneğine dönüşüp, 1908’den itibaren o devleti kendi adına ele geçirdiği gözlendi. — Öğretim yöntemi, haftalık her üç saatlik ders blokunda bir saatin güncel siyasî ve sosyal olaylara hasredilmesini içerecek; ayrıca öğrenci sunumları dersin çok önemli bir bileşenini oluşturacaktır.  

HIST 571 “Uzak Asya”dan Akdeniz’e: Türklerin Tarihi, Türkiye’nin Tarihi

Bir kavmin öyküsü ile bir diyarın öyküsü nasıl ilişkilendirilebilir? Eski Türkler kimdi; işe diğer ucundan bakarsak, günümüz Türkiye’sinin halklanması nasıl meydana geldi? Türkiye Çalışmaları’na girişte özellikle uluslararası öğrenciler açısından önem taşıyabilecek olan bu ders, kavmin tarihi ile ülkenin tarihi boyutlarını, iki bin küsur yıllık bir sürecin belli başlı bloklarını topluca özetleyen kuşbakışı bir anlatımda birleştirmeyi amaçlıyor. Öykümüz Orta Asya’nın atlı göçebeleri ve bozkır kavimleriyle başlayıp, Osmanlı tarihinin anahatlarından geçerek, 19. yüzyıla, İttihatçılara, oradan da Kemalist Cumhuriyete uzanıyor.     

HIST 572 İmparatorluktan Cumhuriyete: Türk Milliyetçiliği ve Ulus-Devleti

Çağdaş Türkiye’nin oluşumuna, ulusun inşasının ideolojik boyutlarını öne çıkaran yoğun bir toplubakış. Çeşitli arka planlar: Osmanlı tarihinin anahatları; “uzun” 19. yüzyıl; Yeni Emperyalizm; Avrupa-merkezcilik ve Oryantalizm; ırkçılık ve Sosyal Darwincilik. Buradan hareketle, Osmanlı-Türk seçkinlerinin Batı ile karmaşık aşk-ve-nefret ilişkilerinin evrimi. Nihayet, büyük 1908-22 krizinin sarsıntıları içinde, artık bir Osmanlı ve/ya Müslüman kimliğinden farklı olarak, belirgin bir Türk kimliğinin şekillenmesi ve temellendirilmesi. Önemli ölçüde edebiyattan da yararlanarak, Türk milliyetçiliğinin gerek erken dönem ve gerekse Kemalist varyantlarına ilişkin kökencilik ve otoktonluk efsaneleri ile “altın çağ” anlatımlarının eleştirel okumaları.

HIST 581 Çevre Tarihi

HIST 596 İran ve Şiilik

HIST 597 Modern İran Tarihi

history@ihu.edu.tr